Predstavljamo Vam pregled nekih od mnogobrojnih slučajeva sa kojima se Praxis susretao i na kojima je radio u poslednjih nekoliko godina, a koji se odnose na nemogućnost dece da se upišu u matičnu knjigu rođenih odmah po rođenju, usled nedostatka dokumenata za roditelje.

Svako dete mora biti upisano u matičnu knjigu rođenih odmah nakon rođenja i svako dete od rođenja ima pravo na lično ime i na državljanstvo. Ova prava garantuju i ratifikovane međunarodne konvencije i naš Ustav i Porodični zakon.

Međutim, u Srbiji se kontinuirano rađaju deca koja ne mogu da se upišu u matične knjige odmah po rođenju. Razlog tome leži u dva podzakonska akta koji regulišu postupak prijave rođenja, kojima je propisano da se podaci o roditeljima u matičnu knjigu rođenih (MKR) upisuju na osnovu njihovih izvoda iz matičnih knjiga i ličnih karata. Rukovodeći se tim podzakonskim aktima, a ne ratifikovanim međunarodnim konvencijama i domaćim propisima više pravne snage, ujedno i zanemarujući načelo da najbolji interes deteta uvek mora biti na prvom mestu - matične službe odbijaju da decu čije majke nemaju lične dokumente nakon rođenja upišu u MKR.

Brojna međunarodna tela godinama takođe ističu da je situacija u pogledu upisa u MKR neprihvatljiva i da je potrebno omogućiti upis u MKR svakog deteta odmah po rođenju, bez obzira na to da li roditelji poseduju lične dokumente, ali Srbija je do sada ignorisala ove međunarodne preporuke.

Imajući u vidu težak položaj u kome se nalaze osobe koje nisu upisane u matične knjige, cilj ovog pregleda je da još jednom javnosti i donosiocima odluka ukaže na učestalost i ozbiljnost ovog problema, na brojne nepravilnosti u radu nadležnih institucija, kao i na neophodnost hitnog rešavanja ovog problema, kako bi se deci u riziku od apatridije omogućio blagovremeni upis u MKR i pristup osnovnim ljudskim pravima.

Dokument možete preuzeti OVDE.

U okviru aktivnosti društvenog uključivanja za devojčice i žene iz Leskovca organizovan je izlet i obilazak Vranja, Vranjske Banje i Bujanovca. 23 učesnice ove ekskurzije, u Vranju su prvo posetile naselje Gornja čaršija gde su obišle spomenik poznatom trubaču Bakiji Bakiću, koji je proneo slavu vranjske trube širom sveta. Učesnice su zatim posetile Pašin konak, jedno od najstarijih zdanja u Vranju gde je danas smešten Narodni muzej.

Nakon razgledanja grada, Starog Vranja, Muzej-kuće književnika Borisava Stankovića, Vranjske Banje, i obilaska izletišta “Pržar”, grupa se zaputila u Bujanovac gde je nastavljeno sa druženjem i obilascima kulturne baštine. Mnoga od ovih mesta i znamenitosti učesnice su videle i obišle prvi put, ne skrivajući zadovoljstvo brojnim utiscima koje su ponele sa ovog izleta.

Posebnu zahvalnost za realizaciju ovog događaja dugujemo organizaciji ROSA i našoj saradnici Lauri Saitović.

Ova aktivnost socijalne inkluzije realizovana je u okviru projekta „Prevencija i eliminacija dečjih brakova u Srbiji“ koji finansiraju Ambasada Kraljevine Holandije u Srbiji i Ministarstvo za ekonomsku saradnju i razvoj Savezne Republike Nemačke (BMZ) u okviru programa Nemačke razvojne saradnje „Inkluzija Roma i drugih marginalizovanih grupa u Srbiji“.

U okviru projekta “Pravna pomoć licima u riziku od apatridije u Srbiji” finansiranom od strane UNHCR-a, Praxis je i tokom 2022. godine sprovodio aktivnosti usmerene na prevenciju i eliminaciju dečjih, ranih i prinudnih brakova. U sklopu tih aktivnosti, Praxis je održao još jedan ciklus radionica za učenike viših razreda osnovnih škola i to u Apatinu, Subotici, Pančevu, Smederevu, Nišu, Sapcu, Novom Sadu i Kostolcu usmerene na podizanje svesti o uzrocima, potencijalnim rizicima i štetnim posledicama dečjih, ranih i prinudnih brakova, kroz prizmu značaja obrazovanja.

Radionice su bile koncipirane tako da su počinjale temom uzroka osipanja iz obrazovanja, nastavljale se pričom o bračnim ulogama i asocijacijama na brak, dok se, naposletku, govorilo i o načinu reakcije na dečje brakove, odnosno kome se sve deca mogu obratiti, kao i ko je u društvu odgovoran za reakciju na ovu pojavu, koja može poprimiti i kvalifikacije krivičnog dela.

Osmu godinu radionica a šestu u školama na ove teme smo započeli radionicom u OŠ „Jovan Cvijić“ u Kostolcu, kao i radionicom održanom sa korisnicima Svratišta za decu i mlade Grada Novog Sada, koji su imali su potpuno jasan stav da su dečji brakovi prihvaćeni i podržani od strane njihove zajednice i roditelja. Ovakva situacija nam je još jednom pokazala da je neophodno, osim rada sa decom, preventivno delovati, i u samom naselju, na opštu zajednicu.

Na radionicama održanim u OŠ "Žarko Zrenjanin" iz Apatina i OŠ "Ištvan Sečenji" iz Subotice deca su posebno istakla da je pre donošenja neke bitne odluke potrebno razmotriti sve aspekte i okolnosti do kojih takve odluke mogu dovesti. Upravo ovaj vid dečijeg kritičkog razmišljanja, koji je pocrtao preventivnu ulogu ovih radionica, pratio je njihovo uključivanje u vežbe na temu asocijacija na brak i bračne uloge, ali i na kasnije razmatranje zakonskog okvira koji se odnosi na pojavu dečjih brakova. Deca su su nam prenela nameru da se aktivno založe za svoje vršnjake u slucaju saznanja o eventualnim slučajevima stupanja njihovih drugarica i drugara u prinudni ili dečji brak.

Njihovi vršnjaci iz OŠ „Borisav Petrov Braca“ iz Pančeva i OŠ „Dr Jovan Cvijić” iz Smedereva znali su za pojavu dečjih, ranih i prinudnih brakova u svojim sredinama. Akcenat radionica u ovim gradovima bio je na podizanju svesti o štetnosti ove pojave, prevenciji, pravilnom načinu donošenja odluka i načinu reakcije na saznanje o dečjim brakovima. Održane radionice još jednom su potvrdile da je neophodno kontinuirano raditi sa decom na ovu i druge teme od značaja za njihovo osvešćivanje i osnaživanje, kako bi izbegli ustaljene štetne obrasce ponašanja.

Učesnici radionice na temu dečjih, ranih i prinudnih brakova koju smo održali u Nišu u OŠ „Vuk Karadžić” bili su potpuno upoznati sa pojavom i prisustvom dečjih brakova u svojoj sredini, a bili su svesni i postojanja ugovorenih brakova, dok nisu bili upoznati da je vanbračna zajednica sa maloletnim licem krivično delo. Stoga, potrebno je i nadalje raditi na osvešćivanju da sumnja na rani, dečji ili prinudni brak zahteva reagovanje, te da je u tim situacijama potrebno obratiti se roditeljima, nastavnicima, stručnim i zvaničnim službama.

Prvi put smo održali radionicu na ove teme i u OŠ „Vuk Karadžić“ iz Mačvanskog Pričinovića nadomak Šapca. Iako je ova radionica bila sprovedena sa decom ranog uzrasta, učesnici su bili veoma zainteresovani za temu osipanja iz obrazovanja kojom smo započeli radionicu. Već na samom početku, učesnici su kod teme uzroka napuštanja škole, sami pomenuli brak kao jedan od razloga. Posebno su bili aktivni kada smo pričali o pojmu braka i bračnih obaveza. Ova radionica bila je sjajan primer prevencije dečjih brakova, jer je održana sa decom koja nisu u direktnom riziku, ali koji se u budućnosti mogu susresti sa ovom pojavom.

“Deca ne mogu da nauče da brinu o deci, dok ne nauče da brinu o sebi”- jedna je od poruka koju su deca izdvojila kao zaključak sa ovih radionica održanih na temu dečjih, ranih i prinudnih brakova.

Naim Selimi was born in March 2022 in the maternity hospital in Vranje. His parents failed to register him in the birth register after his birth, because Naim's mother, Senada, does not have personal documents. The boy's parents repeatedly tried to enroll their son in the birth register,  but they were verbally refused, and the reason given was that the mother was not registered in the birth register and did not have an identification document.

Naim's mother, Senada, was born in Germany, but she could not be registered in birth registry of Serbia, because she fails to regulate the issue of citizenship. Senada initiated a procedure to determine citizenship before the Ministry of Internal Affairs, but they refuses to carry out the procedure until Senada provides proof that her mother is also a citizen of Serbia. Senada has proof that her father is a citizen of Serbia, however, she cannot provide such proof for her mother because the registers in which her mother was registered remained inaccessible to the Serbian authorities after the war conflicts in Kosovo in 1999.

The Ministry of Internal Affairs informed Senada that the procedure for determining citizenship should also be initiated for her mother, but in this procedure, the chances of success would be even lower than for Senada, because it would be necessary to provide evidence of the citizenship of Senada's mother's parents (Senada's grandparents), because their documents are not accessible to the Serbian authorities either. The Ministry of Internal Affairs has indicated that Senada's request to determine citizenship will be rejected if she fails to obtain proof of her mother's citizenship.

Senada, through no fault of its own - because citizens should not be held responsible for the state's failure to preserve the registers - found itself in a situation where it cannot resolve the issue of its citizenship. In addition, although in Senada's case, the application of the provision of the law according to which Serbian citizenship is also acquired by persons who were born abroad, whose one parent was a citizen of Serbia, and the other is of unknown or stateless citizenship, the Ministry of Internal Affairs refuses to apply this basis for acquiring citizenship.

Every child must be registered in the birth register immediately after birth and every child has the right to a personal name and citizenship from birth. These rights are guaranteed by ratified international conventions and our Constitution and Family Law.

However, children are continuously born in Serbia and cannot be registered in the register immediately after birth. The reason for this lies in two by-laws that regulate the birth registration procedure, which stipulate that information about the parents is entered in the birth register based on their certified copy from the registers and identity cards. Guided by those by-laws, rather than ratified international conventions and domestic regulations of greater legal force, and at the same time ignoring the principle that the best interest of the child must always come first - registry offices refuse to register right after birth children whose mothers do not have personal documents, and the risk of statelessness is transmitted from generation to generation. Senada and her child still cannot be registered in the birth register, and as a result of which they do not have the opportunity to exercise their basic rights.

U okviru aktivnosti društvenog uključivanja za devojčice iz Bačke Palanke organizovan je izlet i obilazak nekih od znamenitosti Beograda. Učesnice su same jednoglasno izabrale da destinacija izleta bude Beograd, koji za njih ne predstavlja samo glavni grad, već i nešto veliko i skoro nedostižno, epicentar dešavanja, i po njihovim željama je napravljen plan putovanja.

Po dolasku u prestonicu, devojčice su prvo obišle Kalemegdan i zoološki vrt, a zatim su uživale u šetnji Knez Mihailovom ulicom. Sve vreme su bile ushićene obilaskom, koristeći priliku da se fotografišu na mestima koja su do tada imale priliku da vide samo putem televizije.

Mnoge devojčice su sa ovako sadržajnog izleta istakle ručak u hotelu, jer su ih na samoj recepciji dočekali rečima:„Da li ste vi iz Tovariševa?", da bi se zatim prema njima ophodili kao sa najznačajnijim gostima, poslužujuci im sjajna jela i dezerte, ugađajući svim njihovim prohtevima. Odnos i poštovanje koji su doživele u hotelu skoro sve učesnice su navele kao prvo isustvo tog tipa, ističući da su se osećale počastvovano, prijatno i važno.

Nakon ručka u hotelu, učesnice su posetile Avalski toranj, a pogled koji se pružao sa vidikovca ih nije ostavio ravnodušnim. Na kraju, grupa je posetila i Hram Svetog Save u večernjim satima. Devojčice su nam prenele da su prezadovoljne izletom i pune utisaka koje su sumirale i u narednim danima, a posebno im je bilo drago što su uvidele i neke od mogućnosti koje postoje u životu.

Posebnu zahvalnost za realizaciju ovog događaja dugujemo Udruženju građana Čarain i našoj saradnici Šeći Kolompar.

Ova aktivnost socijalne inkluzije realizovana je u okviru projekta „Prevencija i eliminacija dečjih brakova u Srbiji“ koji finansiraju Ambasada Kraljevine Holandije u Srbiji i Ministarstvo za ekonomsku saradnju i razvoj Savezne Republike Nemačke (BMZ) u okviru programa Nemačke razvojne saradnje „Inkluzija Roma i drugih marginalizovanih grupa u Srbiji“.

Ahmed Sakić ^[1] is a returnee upon the readmission agreement from Belgium, from where he was returned to the territory of Kosovo and Metohija with his wife and six children in August 2017. In November of the same year, he moved with his family to a settlement near Mladenovac. Ahmed lives with his family in a household consisting of his parents, as well as his brother with his wife and a child.

Due to the lack of documents, Ahmed Sakić and his wife could not get a job, they could not exercise their right to cash social assistance, or any other institutional support and assistance. Ahmed is occasionally engaged in seasonal jobs, which is an insufficient source of income to ensure the minimum existence of the family, which he would not have succeeded without the solidary support of other household members. After arriving in Mladenovac, the birth of Ahmed's wife was subsequently enrolled in the birth register in 2018, while the birth of their children is still not registered. The children do not attend classes in the nearby elementary school because Ahmed cannot provide them with the minimum conditions for attending classes, but also because of the absence of a proactive role of the school and the absence of help and support from local institutions.

Since his arrival in Mladenovac, Ahmed repeatedly addressed the Police Department in Mladenovac with requests for registration of residence, which this body of the Ministry of the Interior rejected with the explanation that Ahmed did not have the intention to permanently reside there. To examine the validity of the request and the intention to live there permanently, the police conducted field checks, during which Ahmed was found at the address. The evidentiary procedure was also conducted by inviting Ahmed to give statements, in which he stated the facts and circumstances that preceded his arrival in Mladenovac, as well as his current position and the position of his family.

On those occasions, Ahmed stated the reasons for submitting a request for residence registration: "The reason why I am applying at the provided address is that I am always here, and since I came to Serbia I have not gone anywhere, except when I went to Nis to get my identity card but I didn't manage to do anything, because they told me that I didn’t have the right to register in Nis" - said Ahmed.

Despite the indisputable evidence, the Police Department in Mladenovac rejected Ahmed's requests for residence registration, stating that there was no evidence indicating that the basis for submitting the request was to reside there permanently, claiming that Ahmed was trying to abuse rights, making numerous unfounded claims along the way. Also, during the procedure, this body expressed views coming from stereotypes about the members of the Roma national minority, predicting that Ahmed would abuse the residence registration if it were approved. Through such actions, the Police Department in Mladenovac had been discriminating against Ahmed for years, which is why, with the help of Praxis, he filed a complaint for discrimination to the Commissioner for Protection of Equality in early 2022.

Although we cannot claim with certainty, it still seems that the complaint to the Commissioner for Protection of Equality exerted additional pressure and led to a change in the attitude and way of acting of the Police Department in Mladenovac, which, in the repeated procedure for registration of permanent residence determined new circumstances and facts based on which it made a decision to approve the request for registration of permanent residence. Given that Ahmed's request was finally approved after many years, the procedure before the Commissioner was suspended.

Finally, further social exclusion and deprivation of Ahmed and his family, caused by the discriminatory behavior of the Police Department, was stopped. Only by registering his permanent residence did Ahmed become an equal citizen able to access basic rights, the exercise of which is particularly important for members of vulnerable groups. The right to health, education, work, social support, and community assistance are some of the basic rights, and the prerequisite for realizing those rights is to have registered permanent residence and to have an identity card, to which every citizen, without exception, is entitled, and the denial of which directly leads to social isolation.

 [1] His real name has been changed to protect his privacy.