U vreme kada se zbog pandemije virusa COVID 19 ceo svet suočava sa velikim izazovom, posebno su ugrožene osobe bez državljanstva i lica u riziku od apatridije, kojima je i u redovnim okolnostima pristup mnogim pravima uskraćen ili znatno otežan. Ova lica se danas i u Srbiji nalaze u jako teškom položaju, jer ne mogu da se bave poslovima kojima bi obezbedili makar minimalne prihode, dok im usluge socijalne i zdravstvene zaštite uglavnom nisu dostupne. Najčešće se radi o pripadnicima romske nacionalne manjine i stanovnicima neformalnih naselja.

Danas je Evrospka mreža za pitanja apatridije (ENS) objavila ažuriran Index apatridije, koji sadrži nove informacije o situaciji u Srbiji. Indeks apatridije je onlajn alatka koja procenjuje kako zemlje u Evropi štite lica bez državljanstva i šta rade na sprečavanju i smanjenju apatridije. Indeks je prva takva alatka koja pruža sveobuhvatnu komparativnu anallizu i trenutno obuhvata 24 evropske države, uključujući Srbiju. On omogućava korisnicima da lako uoče koje oblasti zakona, politika i prakse države mogu unaprediti.

U Indexu se ocenjuje da je tokom 2019. godine u Srbiji došlo do izvesnog napretka u zaštiti lica bez državljanstva, odnosno u prevenciji i smanjenju pojave apatridije, ali da određeni problemi i dalje postoje, pošto još uvek nije usvojena procedura za utvrđivanja statusa lica bez državljanstva, a nisu otklonjene ni sve pepreke u vezi sa upisom u matičnu knjigu rođenih.

U oktobru 2019. počeo je da se primenjuje Zakon o besplatnoj pravnoj pomoći, koji među korisnike svrstava i lica bez državljanstva. Međutim, pitanje je kako će ova lica da dokažu svoj status. Takodje, upitno je kao će da dokažu da ispunjavaju uslove za dobijanje besplatne pravne pomoći. Pored navedenog, zakon ne propisuje da pravo na besplatnu pravnu pomoć imaju lica koja su zadržana u prihvatilištu za strance.

Index je dopunjen novim podacima o pristupu pravu na državljanstvo, upisu u matičnu knjigu rođenih i prevenciji apatridije među decom. Navodi se da u Srbiji ne postoji olakšana procedura za sticanje državljanstva za apatride, kao i da se deci izbeglica rođenoj u Srbiji ne garantuje pravo na državljanstvo. Novi podaci o načinu upisa činjenice državljanstva ukazuju na rizik od pojave apatridije, pošto se deci stranih državljana koja su rođena u Srbiji neretko pogrešno upisuje državljanstvo njihovih roditelja, iako to državljanstvo zapravo nisu stekla.

U vezi sa sprečavanjem apatridije, kao pozitivno se ocenjuje to što su u oktobru 2019. Ministarstvo za državnu upravu i lokalnu samoupravu, Zaštitnik građana i UNHCR potpisali Sporazum razumevanju o daljoj saradnji na rešavanju problema pripadnika romske nacionalne manjine u ostvarivanju prava na upis u matičnu knjigu rođenih.

28. februara 2020. godine u Kraljevu je održana radionica za nezaposlene Rome i Romkinje u cilju osnaživanja romskog stanovništva da lakše pristupi tržištu rada. Radionica je jedna od aktivnosti na projektu „Unapređenje položaja Roma i Romkinja na tržištu rada u Kraljevu“, koji Grad Kraljevo sprovodi u partnerstvu sa nevladinom organizacijom Praxis. Ovaj projekat se realizuje u sklopu grant šeme programa "Podrška EU inkluziji Roma- Osnaživanje lokalnih zajednica za inkluziju Roma", koji finansira Evropska unija i sprovodi Stalna konferencija gradova i opština.

Cilj radionica je da doprinesu unapređenju socijalnog i ekonomskog položaja romske populacije u Kraljevu, kroz poboljšanje uslova za zapošljavanje podizanjem stručnih kompetencija i konkurentnosti na tržištu radne snage i suzbijanjem diskriminacije u oblasti zapošljavanja Roma i Romkinja.

Na radionici je učestvovalo 23 nezaposlena lica romske nacionalnosti koja su dobila priliku da se informišu kada je reč pravima u oblasti rada i zapošljavanja podrazumevajući pod tim i mere aktivne politike zapošljavanja koje se odnose na pojedine osetljive društvene grupe. Posebno je skrenuta pažnja na projektom planirane obuke za šivače namenjene Romkinjama i koristi koje uključivanje može značiti za Romkinje u pogledu jačanja njihovih kompetencija i položaja na tržištu rada. Pored toga, učesnici su imali priliku da prošire svoja znanja u vezi sa pojavom diskriminacije u oblasti rada i zapošljavanja, najčešćim oblicima diskriminacije i mehanizmima zaštite prava na ravnopravnost.

Zahvaljujući saradnji sa ključnim akterima na loklanom nivou, predstavnice Nacionalne službe za zapošljavanje su uzele učešće na radionici i tom prilikom predstavile aktivnosti koje služba sprovodi, a koje doprinose poboljšanju položaja romske nacionalne manjine na tržištu rada. S tim u vezi, predstavljeni su svi aktuelni pozivi i programi čiji je cilj povećanje stručnih kompetencija u cilju poboljšanja položaja na tržištu radne snage. Kako je među učesnicima bio veći broj onih koji nisu završili osnovno obrazovanje, predstavljen je program funkcionalnog obrazovanja odraslih, kao i značaj uključivanja u pomenuti program. Takođe su predstavljene mere aktivne politike zapošljavanja za teže zapošljive kategorije građana poput subvencija za zapošljavanje i samozapošljavanje. Niko od prisutnih učesnika do sada nije bio uključen u pomenute mere. U razgovoru sa njima moglo se zaključiti da ne razumeju potpuno svrhu ovih mera, kao i da im je potrebna dodatna podrška u pogledu informisanja o samim merama, kao i u pogledu uključivanja. Osim toga, uočljivo je nepoverenje koje imaju kada je reč o radu institucija. Većina učesnika radionice je prijavljena na evidenciju NSZ, ali je je motiv prijave kod većine njih ostvarivanje drugih socioekonomskih prava, a ne traženje zaposlenja. Kada je reč o subvencijama za samozapošljavanje prisutni su istakli da bi trebalo obezbediti intenzivniju i kontinuiranu podršku i mentorstvo kako bi, ukoliko subvencija bude odobrena, započeti biznis bio održiv. Istaknuto je da se subvencije za samozapošljavanje dodeljuju za obavljanje uslužnih i proizvodnih delatnosti. Ipak, Romi mogu konkurisati za podršku za započinjanje sopstvenog posla i u oblasti trgovine što je motivisano činjenicom da se tradicionalno bave trgovinom zbog čega su razvili posebne veštine i znanja u toj oblasti.

Učesnici su bili zainteresovani da čuju više informacija u vezi sa sprovođenjem projektom planiranih obuka za šivače tako da je tome posvećena posebna pažnja tokom radionice. Takođe su izrazili strah u vezi sa mogućim gubitkom prava na socijalna novčana primanja ukoliko se uključe u program obuke. Ovo samo ukazuje na dugoročno siromaštvo i zavisnost od sistema socijalne zaštite što je uslovilo odustvo proaktivnosti i lične motivacije.

In February 2020, Praxis continued providing assistance to refugees/migrants, through information, psychosocial support, referrals to the targeted assistance provided by various organisations/institutions or covering the costs of transport to the asylum and reception centres.

A total of 1476 newly arrived refugees/migrants were informed about current situation in Serbia and the region, legal status and available legal options (seeking asylum in Serbia, assisted voluntary return to the country of origin, possibilities of family reunification abroad or resettlement to a third country when possible), accommodation in asylum centres (AC) or transit-reception centres in Serbia, means of transportation to the assigned centres, other rights and available services (medical care, psychosocial support, food, NFIs, various workshops for refugees/ migrants etc).

Download the whole Protection Monitoring Report for February 2020 here.

Pretnje, zastrašivanje i nasilje koje sprovode pojedinci i neformalne grupe u poslednjih nekoliko nedelja, a čija su meta izbeglice i migranti, kao i raspirivanje netrpeljivosti koje je prisutno u javnosti, u medijskom izveštavanju i individualnim nastupima, mogu da imaju nesagledive posledice po bezbednost, zdravlje i dobrobit dece i odraslih koji su upravo zbog nasilja i nesigurnosti bili prisiljeni da napuste svoje zemlje porekla. Kažnjive prema domaćim zakonima i u suprotnosti sa međunarodnim konvencijama o ljudskim pravima, čija je Srbiija potpisnica, ove pojave takođe su u suprotnosti sa značajnim rezultatima koja je Srbija postigla u pružanju podrške izbeglicama i migrantima, i kao takve moraju biti sankcionisane i zaustavljene.

U prethodne četiri godine, radeći zajedno, državni organi, institucije i civilno društvo uložili su značajne napore kako bi izgradili sistem podrške za izbeglice i migrante koji, krećući se Balkanskom rutom, prolaze kroz Srbiju. Deca i odrasli koji su, u potrazi za sigurnim mestom, preduzeli rizično i teško putovanje, pronašli su utočište u centrima za prihvat izbeglica i migranata. Zahvajujući pomoći koja im je pružena, svedoče o tome da se u Srbiji osećaju bezbedno i da su zadržali osećaj ljudskog dostojanstva. Deca izbeglice i migranti koja su uključena u škole širom Srbije i njihove porodice govore o značaju koji za njih predstavlja prilika da nastave školovanje, kao i da na taj način ostvare kontakt sa širom zajednicom, steknu nove prijatelje i osete se kao da im se život, prekinut izbegličkom situacijom, nastavlja.

Razvijanje i unapređenje sistema podrške za ranjive grupe, u ovom slučaju izbeglice i migrante, ulaganje je u razvoj društva koje obezbeđuje ostvarenje ljudskih prava za sve i koje se temelji na demokratskim vrednostima i solidarnosti. Nasilje i govor mržnje čiji su predmet izbeglice i migranati, veliki su korak nazad, utiču na pogoršanje celokupnog stanja u društvu i ugrožavaju dostojanstvo svih građanki i građana.

Od izuzetne je važnosti da svi članovi društva, kako pojedinci tako i akteri koji učestvuju u javnom i političkom životu, deluju u cilju promocije i zaštite ljudskih prava kako bi se zaustavile pretnje, zastrašivanje i nasilje usmereno ka izbeglicama i migrantima i kako bi se sprečili slični incidenti u budućnosti.

Nadležni državni organi moraju da pravovremeno i efikasno reaguju istražujući i sankcionišući protivzakonite postupke koje čine pojedinci i grupe, raspirujući nacionalnu i rasnu mržnju i netrpeljivost. Osim što ugrožavaju bezbednost i dobrobit izbeglica i migranata, ovi postupci remete javni red i mir i povećavaju rizike za sve građanke i građane. Od izuzetne je važnosti takođe da nadležni državni organi i službe deluju preventivno, i da, sarađujući kako međusobno, tako i sa civilnim društvom, kontinuirano rade osiguravanju bezbednog okruženja za sve izbeglice i migrante. Ovo se, između ostalog, može postići češćim prisustvom policijskih patrola na mestima na kojima se izbeglice i migranti okupljaju, kao i drugim merama koje će smanjiti rizike za izbeglice i migrante kada se nalaze van centara za smeštaj.

Neprofesionalnim izveštavanjem, kao i objavljivanjem neproverenih i netačnih informacija mediji učestvuju u širenju poruka mržnje, i doprinose širenju straha i netrpeljivosti. Neophodno je da se mediji pridržavaju Kodeksa novinara Srbije, kao i da se, izveštavajući, oslanjaju na relevantne izvore informacija, kao što su institucije i organizacije, kako republičke, tako i one iz civilnog društva, koje pružaju podršku izbeglicama i migrantima.

• ATINA
• Centar za Integraciju Mladih
• Centar za Kriznu Politiku i Reagovanje
• Info Park
• Jesuit Refugee Service
• Mreža psihosocijalnih inovacija
• PRAXIS
• Save the Children International

In January 2020, Praxis continued providing assistance to refugees/migrants, through information, psychosocial support, referrals to the targeted assistance provided by various organisations/institutions or covering the costs of transport to the asylum and reception centres.

A total of 895 newly arrived refugees/migrants were informed about current situation in Serbia and the region, legal status and available legal options (seeking asylum in Serbia, assisted voluntary return to the country of origin, possibilities of family reunification abroad or resettlement to a third country when possible), accommodation in asylum centres (AC) or transit-reception centres in Serbia, means of transportation to the assigned centres, other rights and available services (medical care, psychosocial support, food, NFIs, various workshops for refugees/ migrants etc).

Download the whole Protection Monitoring Report for January 2020 here.

In december 2019, Praxis continued providing assistance to refugees/migrants, through information, psychosocial support, referrals to the targeted assistance provided by various organisations/institutions or covering the costs of transport to the asylum and reception centres.

A total of 984 newly arrived refugees/migrants were informed about current situation in Serbia and the region, legal status and available legal options (seeking asylum in Serbia, assisted voluntary return to the country of origin, possibilities of family reunification abroad or resettlement to a third country when possible), accommodation in asylum centres (AC) or transit-reception centres in Serbia, means of transportation to the assigned centres, other rights and available services (medical care, psychosocial support, food, NFIs, various workshops for refugees/ migrants etc).

Download the whole Protection Monitoring Report for December 2019 here.

In November 2019, Praxis continued providing assistance to refugees/migrants, through information, psychosocial support, referrals to the targeted assistance provided by various organisations/institutions or covering the costs of transport to the asylum and reception centres.

A total of 1589 newly arrived refugees/migrants were informed about current situation in Serbia and the region, legal status and available legal options (seeking asylum in Serbia, assisted voluntary return to the country of origin, possibilities of family reunification abroad or resettlement to a third country when possible), accommodation in asylum centres (AC) or transit-reception centres in Serbia, means of transportation to the assigned centres, other rights and available services (medical care, psychosocial support, food, NFIs, various workshops for refugees/ migrants etc).

Download the whole Protection Monitoring Report for November 2019 here.